Общество

«Алӑ пур ҫинче ал ӗҫ пӗлменни аван мар», — тенӗ ваттисем ӗлӗкех. Чӑваш пикисем мӗн ачаранах алла йӗппе ҫип тытма, тӗрлеме е пански ҫыхма хӑнӑхса ӳснӗ. Пӗве кӗрсен вара, качча кайнӑ чухне хӗр тупри пултӑр тесе, минтер пичӗсене, ал тутрисене, алшӑллисене, вырӑн сармисене илемлӗ тӗрӗсемпе эрешленӗ. Астӑватӑп-ха, ача чухне ялта пӗр-пӗр килте туй пулсан, унта ватти-вӗтти васкатчӗ. Ача-пӑча хӗрпе каччине ытларах тӗсенӗ пуль, ваттисем вара ҫӗнӗ кинӗн тӗррисене курма ятарласа кайнӑ, тытса пахаланӑ, вӗсем тӑрӑх ҫамрӑк арӑм тирпейлӗ, ӗҫчен иккенне пӗлме пултарнӑ. Вутлан ялӗнче пурӑнакан Нина Егорова (хӗр чухнехи хушамачӗ Горшкова) ҫамрӑкранах тӗрӗсен тӗнчине лекнӗ.  Ҫак ӗҫ питӗ килӗшет ӑна, канва ҫинче малтан чечексем, кайран ҫулҫӑсен эрешӗсем пӗрин хыҫҫӑн тепри йӗрленнине сӑнасси епле пысӑк сав

Аслӑ  Ҫӗрпӳел территори уйрӑмӗ 5 яла пӗрлештерсе тӑрать. Аслӑ тата Кӗҫӗн  Ҫӗрпӳел, Йӑвашкел тата Тутар Йӑвашкел, Хирти Шӑхасан ҫыннисенчен ытларахӑшӗ 1990 ҫулччен районта ҫеҫ мар, республикӑра та кӗрлесе тӑнӑ «Красный Октябрь» колхозра тӑрӑшнӑ. Унтах Кӗҫӗн  Ҫӗрпӳелӗнчи кирпӗч завочӗ те ӗҫленӗ.  Ҫулсем иртрӗҫ, пӗрлешӳллӗ хуҫалӑх саланса кайрӗ, завод та продукци кӑларма пӑрахрӗ.  Ҫакӑ ял халӑхӗн пурнӑҫӗ ҫине те витӗм кӳмесӗр хӑварман. Аслӑ  Ҫӗрпӳел территори уйрӑмӗн начальникӗ А.Т.Орешкин, нумаях пулмасть иртнӗ граждансен пухӑвӗнче отчет тунӑ май тӑрӑхра ӗҫ вырӑнӗсем ҫителӗксӗр пулни яла ҫамрӑксем юлма тӑрӑшманнин сӑлтавӗсенчен пӗри тесе палӑртрӗ. Ку ҫеҫ те мар, паллах. Анчах та ялсем пушанса пыни куҫ умӗнчех. Аслӑ  Ҫӗрпӳел территори уйрӑмӗнче кӑҫалхи январӗн 1-мӗшӗ тӗлне

Вӑрҫӑ хирӗнче маскировка питӗ пысӑк пӗлтерӗшлӗ тата сывлӑш пекех кирлӗ. Унсӑрӑн салтаксем те, ҫар техники те, инженери сооруженийӗсем те ал тупанӗ ҫинчи пекех курӑнаҫҫӗ. Кун пек тетел нумай пурнӑҫа ҫӑлса хӑварма пулӑшать. Фронта маскировка сечӗсем  питӗ кирлине шута илсе, вӗсене тума пирӗнтен кашниех хутшӑнма пултарать. Ҫакна ӑнланса Хирти Сӗнтӗр территори уйрӑмне кӗрекен Нӗркеҫ, Янкасси, Ҫӗнӗ Кипеҫ, Хирти ,нелпе Хирти Сӗнтӗр, Тӗвенеш ялӗсенче пурӑнакансем тетел ҫыхма пуҫӑннӑ та. Харсӑр ҫынсен ӗҫне территори уйрӑмӗн начальникӗ Геннадий Ефремов, Нӗркеҫ вӑтам шкулӗн директорӗ Надежда Петрова, Владимир Воронов, Вера Петрова вӗрентекенсем йӗркелесе, хавхалантарса пыраҫҫӗ. Ҫӗршыв хӳтӗлевҫин уявне, ун хыҫҫӑнхи кану кунӗсене ҫак тӑрӑхри ҫынсем харсӑр ӗҫпе паллӑ тунӑ. Вӗсем Нӗркеҫ вӑтам шкулне

Элпуҫ территори уйрӑмне кӗрекен ялсенчи граждансен пухӑвӗ Хирти Явӑш тӗп шкулӗнче вӗренекенсем сцена ҫинче хӑйсен пултарулӑхне кӑтартнинчен пуҫланчӗ. Кӑҫал республикӑра Телейлӗ ачалӑх ҫулталӑкӗ пулнӑ май, ҫакӑн хӑйӗн пӗлтерӗшӗ те пур. Ялсен малашнехи пурнӑҫӗ, аталанӑвӗ шӑпах паян партӑсем хушшинче ларакансенчен килет-ҫке. Ачасем тӗрӗс-тӗкел ҫитӗнччӗр, яла юлччӑр, пӗлӗвне ӳстернӗ хыҫҫӑн тӑван тӑрӑха таврӑнччӑр тесен, аслисен тӑрӑшмалла. Иртнӗ ҫулхи ӗҫсем пирки отчет тунӑ май Элпуҫ территори уйрӑмӗн начальникӗ Р.Ф.Асеинов социаллӑ-демографиллӗ лару-тӑру ҫинче чарӑнса тӑчӗ. Кӑтартусем, чылай ҫӗрти пекех, савӑнтармаҫҫӗ. Ялсем ватӑлса пыраҫҫӗ, пурӑнакансен йышӗ ҫулсеренех чакать. Темиҫе ҫул каялла ҫеҫ ку тӑрӑхри ялсенче 1300 ытла ҫын пурӑннӑ. Кӑҫалхи ҫул пуҫланнӑ тӗле 5 ялта 1188 ҫын шутлан