Воскресенье, 19 мая

Публикации

Çĕннине пĕлме май пулĕ

Иртнĕ çул вĕлле  хурчĕ усракансемшĕн çăмăл пулмарĕ. Уйрăмах çуркунне, çунатлă туссем  пĕрремĕш вĕçев тунă хыççăн, çанталăк тепĕр хут сивĕтсе кайрĕ.  Унтан пĕр эрне ăшă çанталăк тăрсан татах сивĕ тапхăр пуçланчĕ. Çил çурçĕр енчен ытларах вĕрнĕ май шыв илме вĕçсе тухсан нумай пыл хурчĕ каялла таврăнаймарĕ. Çавна пула хуртсен йышĕ, ытти çулхи пек, пысăк хăвăртлăхпа ӳссе пыраймарĕ. Май уйăхĕ те  ăшах пулмарĕ. Кукшапуç (одуванчик) çеçкене ларнă вăхăтра, вĕлле хурчĕсем  чечек тусанĕ (пыльца) пуçтарма  кайнисем çеçке çинчех шăнса вилни чылай пулчĕ. Çанталăка пулах вĕлле хурчĕсен аталанăвĕ икĕ эрне каярах юлса пычĕ. Çавăн пекех пыл паракан курăксем, вăл шутра пирĕн патра паха нектар паракан çăка йывăççи те, 10 кун каярах юлса çеçке çурчĕ.  Ун çинчи çеçкисем те,
<strong>Çуралакансем сахал, вилекен йышл</strong><strong>ă</strong><strong></strong>

Çуралакансем сахал, вилекен йышлă

Кашни çыншăн чи пысăк телей — «çĕнĕ кайăка» алла илесси, аттепе анне ятне илтесси. 2023 çула Чăваш Республикинче Телейлĕ ачалăх çулталăкĕ тесе пĕлтернĕ. Çĕршывăн пĕчĕк гражданинĕ çут тĕнчене килни — чăннипех те савăнăçлă самант. Çĕнĕ çул пуçланнăранпа Комсомольски муниципаллă округĕнче сакăр ача çуралнă. Кăçал çуралнă пĕрремĕш пепке вара — Вăрманхĕрри Чурачăк ялĕнче пурăнакан çамрăк мăшăрăн. Вăл тĕнчене килнине январĕн 6-мĕшĕнче регистрациленĕ, çемьери пĕрремĕш тĕпренчĕк валли ашшĕ-амăшĕ илемлĕ ят — Савелий — суйласа илнĕ. 2022 çулта пирĕн районта пурĕ 151 ача кун çути курнă. Иртнĕ çулта пирĕн тăрăхра 78 мăшăр пĕрлешнине регистрациленĕ. Кăçал çулталăк пуçланнăранпа виçĕ çемье чăмăртаннă. Уйрăлакансем те сахалах мар пулнă — 59 çемье арканнă. Çав шутран 57 мăшăр суд йышăнăвĕпе уйрăлнă
<strong>Фельдшер – ялти хисепл</strong><strong>ĕ</strong><strong> çын</strong>

Фельдшер – ялти хисеплĕ çын

Ялти медицина ĕçченĕ яланах хисеплĕ çын шутланнă. Шурă халатлă ĕçчен кирек хăçан та пулăшасса пурте шанса тăраççĕ. Эмелпе çеç мар, ăшă сăмахпа та сиплекен фельдшер патне ял халăхĕ туртăнать, тав туса ырă сăмахсем калать. Шăпах çакăн пек ăшă кăмăллă фельдшер Нĕркеçри ФАП-ра вăй хурать. В.В.Карпова 40 çул ĕнтĕ ял çыннисен сывлăхне сыхлать. Вăл Нĕркеç тата Янкасси ялĕсенче пурăнакансемпе ĕçлет. Валентина Васильевна сăнаса тăракан ялсенче пурĕ 528 çын, çав шутра 83 ача. Ялта пурăнакансем ун çинчен яланах ăшшăн калаçаççĕ, тимлĕ те тăрăшуллă пулнăшăн тав тăваççĕ. Фельдшер ĕçĕ пĕрре те çăмăл мар. Валентина Васильевна чирлисене ФАП-ра йышăннисĕр пуçне килĕрен те çӳрет, ял халăхне эмелсемпе тивĕçтерет, кирлĕ чухне «васкавлă пулăшу» чĕнет. Хальхи демографи кăтартăвĕсем тăрăх, ялсенче аслă ӳсĕ

Вĕрентекен, яту сан сумлă!

Кашни ĕçех юратса,  чунтан парăнса пурнăçласан пирĕн пурнăç  аталанса çеç  пымалла. Ахальтен мар чăвашсем «Ĕç — пурнăç  илемĕ», —  теççĕ.  Пурнăç чăннипех те чаплă пултăр тесессĕн пур çыннăн та хăйне килĕшекен пĕр-пĕр професси суйласа илмелле.  Суйласа илни çеç  çителĕксĕр — çав ĕçре кăмăлтан тăрăшмалла, çитĕнӳсем тумалла, хăв телейне тупмалла. «Ĕç  пурнăç тытать, ĕç телей кӳрет»,  тенĕ ваттисем. Паллах, кашни çыннăн  хăйĕн савăнăçĕ, хăйĕн телейĕ. Хăшĕ-пĕри ашшĕ-амăшĕн çулĕпе утать, теприсем тăванĕсем сĕннипе пĕр-пĕр ĕçе кĕрĕшеççĕ, виççĕмĕшĕсем çут çанталăк панине — таланта — тĕпе хураççĕ.  Хăв юратнă ĕçе пĕр кун хушшинче суйласа илме те май çук. Анчах ăна кăмăлласси пĕчĕкренех палăрать. Паллах, пур професси те лайăх, пур професси те кирлĕ. Анчах та Турă пĕтĕм çынна пĕр пек пултарул

Культура ĕçченĕ – хисеплĕ юбиляр

Ялти культура çурчĕсем — ял çыннисен культура центрĕсем. Кунта граждансен, колхозсен пухăвĕсем иртеççĕ. Сцена çинче миçе спектакль кăтартман-ши тĕрлĕ шайри артистсем? Çакăнтах кашни каç тĕрлĕ тĕслĕ кино курма çӳренĕ ял халăхĕ. Шкул ачисем тата çамрăксем валли уяв мероприятийĕсем те унтах йĕркелеççĕ. Хĕл Мучине те Йăлмахва халăхĕ ялти клубрах кĕтсе илнĕ. Çак клуб пулман тăк, мĕн пулĕччĕ-ши? Ялта культура ĕçченĕ пулма çăмăл мар. Унăн ĕçне йĕркелесе пынинчен ял çыннисен культура пурнăçĕ нумай килет. Кунта ялта пурăнакансем пушă вăхăтне ирттерме, пултарулăхне аталантарма, çĕнĕ талантсем уçма пуçтарăнаççĕ. Çак ĕçченсенчен пĕринпе паллашар-ха? Надежда Петровна Зайцева (Албутова) 1991—1994 çулсенче Йăлмахвари культура çуртĕнче илемлĕх ертӳçи, 1995—1998 çулсенче директор пулса ĕçленĕ. Клубр
Спорта парăннă çын

Спорта парăннă çын

Ачаран спорта юратса çитĕн- нĕ çын ĕмĕр тăршшĕпех унпа туслă юлать. Урмаел ялĕнче çуралса ӳснĕ Фидаиль Рахимзянов та мĕн пĕчĕкренех йĕлтĕрпе чупма юратнă, ушкăн вăййисене кăмăлланă. Малалла та хăйĕн пурнăçне физкультурăпа тачăрах çыхăнтарас тĕллевпе вăл Шупашкарти И.Я.Яковлев ячĕллĕ педагогика институтне вĕренме кĕнĕ. Ăна ăнăçлă вĕçленĕ хыççăн Фидаиль Гадельянович Аслă Чурачăк вăтам шкулĕнче ачасене физкультура предметне вĕрентет. Вăл ĕçленĕ çулсенче ку шкул ачисем уйрăмах йĕлтĕр спорчĕ енĕпе çитĕнӳсем тăваççĕ. Районта иртекен ăмăртусенче малти вырăнсем çĕнсе илеççĕ. Урмаел вăтам шкулĕнче вăй хунă çулсенче те ачасене спортпа туслаштарас енĕпе педагог чылай ĕç тăвать. Унти вĕренекенсен команди спортăн чылай енĕпе районта палăрать. Паянхи кун та вăл спортпа çывăх тăрать. Ачасемпе çамрăкс
Кашни килте пултăр район хаçачĕ

Кашни килте пултăр район хаçачĕ

Республикăри массăллă информаци хатĕрĕсенче ĕçлекенсем январь уйăхĕнче харăсах икĕ уява, Раççей тата Чăваш пичет кунĕсене, паллă тăваççĕ. 1703 çулхи январĕн 13-мĕшĕнче Раççей патшалăхĕнче пĕрремĕш хаçат — «Ведомости» — кун çути курнă. Унăн редакторĕ I Петĕр патша хăй пулнă. Пĕрремĕш хаçатăн тиражĕ пин экземплярпа çеç танлашнă пулин те, вăл пичет историйĕшĕн паллă событи пулса тăнă. Раççей пичечĕн уявне çак пулăмпа çыхăнтарнă. Уява 1991 çулта РФ Президенчĕн указĕпе çирĕплетнĕ. Чăваш пичечĕн кунне 2000 çултанпа январь уйăхĕн виççĕмĕш вырсарникунĕнче уявлаççĕ. Ку дата чăвашсен пĕрремĕш хаçачĕ «Хыпар» тухнă вăхăтпа çыхăннă. Унăн малтанхи номерĕ 1906 çулта январьте пичетленсе тухнă. Пирĕн район хаçачĕн пĕрремĕш номерĕ «Каçал ен» («Паянхи сас», «Авангард», «Октябрь ялавĕ») 1931 çулхи ф
Çыхнă кроликсем – чи чаплă парне

Çыхнă кроликсем – чи чаплă парне

Кăрлачăн 13-мĕшĕнче Раççейри калем ăстисем хăйсен професси уявне палăртаççĕ. Район хаçачĕн ĕçченĕсене хисеп туса пĕр кун маларах «Каçал ен» редакцине сумлă хăна — Тăманлă Выçли ялĕнче пурăнакан Зинаида Киргизова — ирех килсе çитрĕ. Зинаида Киргизова çинчен хаçатра пĕрре мар çырнă эпир. Вăл «ылтăн» алăллă хĕрарăм тесен те тĕрĕс. Кирек мĕн тытсан та ăстаскерĕн пурте илемлĕ те ятуллă пулать: тĕрри те, çĕвви те, çыхнă мĕнпур япали те. «Каçал ене» çулсеренех çырăнать вăл. Маттур хĕрарăм редакцине те пушă алăпа килмерĕ — кăçалхи çулталăк кролик çулĕ пулнине асра тытса, чĕнтĕр йĕппипе хăй çыхнă çемçе теттесене — хаçат вулакан кроликсен çемйине — парнелерĕ. — Зинаида Васильевна, парнешĕн тавтапуç сире. Ку эксклюзивлă чĕрчунсем малашне пирĕн патра «пурăнĕç», ăнăçу илсе килĕç. Пирĕншĕн эсир п
Çывăх çыннисемпе савăнать, алла балалайка тытать

Çывăх çыннисемпе савăнать, алла балалайка тытать

Этемлĕх аталанăвĕнче 90 çул кĕске самант анчах. Уйрăм çын пурнăçĕнче вара çак вăхăт пĕлтерĕшлĕ тапхăр:  ĕçĕ-хĕлĕ, çемье, халăх хушшинчи пурнăçĕ... Пурне те кĕскен каласа та пĕтереймĕн. Тăхăрвунă çулхи юбилей тулли кĕрекере тăвансемпе, тус-йышпа, кӳршĕ-аршăпа пуçтарăнмалли сăлтав çеç мар, иртнине аса илмелли, пĕтĕмлетӳсем тумалли вăхăт та. Çĕнĕ Мăрат ялĕнче пурăнакан Ольга Ильинична Басникован вара аса илмелли, каласа памалли нумай. Вăл хăйĕн пĕтĕм ĕмĕрне ĕçре ирттернĕ. Мăшăрĕпе çурт-йĕр те çавăрнă, йывăç та лартса ӳстернĕ, ача-пăча çуратса çитĕнтернĕ, ĕмĕр тăшшĕпех ял хушшинче те, районта та хисепре пулнă. Ольга Ильинична пирки эпĕ ăнсăртран сăмах пуçламарăм. Çак кунсенче вăл 90 çулхи юбилейне паллă тăвать. Нумаях пулмасть Басниковсем патне кĕрсе тухма тӳр килчĕ те, аслă ăрури çынпа

Ял пурнăçне сăнлакан кĕнеке

Иртнĕ çул  А.А.Смирновăпа П.Ф.Яковлевăн «Степное Яниково (История деревни)» кĕнеки пичетленсе тухрĕ. Унăн презентацийĕ те иртрĕ. Авторсем ял халăхĕшĕн çеç мар, район историйĕшĕн те пысăк пĕлтерĕшлĕ ĕç тунине палăртас килет. Кĕнекене хатĕрлекенсене çак пархатарлă утăма тума хистенĕ сăлтавсем пирки изданин ум сăмахĕнче авторсем лайăх çырса палăртнă. Вăл йĕркесене чăвашла куçарса  кăтартни вырăнлă пулĕ тесе шутлатăп. «...Кирек ăçта пулсан та, уйрăмах юратнă тăван ялтан    аякра пурăнсан, яланах вăл хăй патне туртать: унта эс çуралса   ӳснĕ çурт, урам, паллакан çынсем. Ялти масарта ял историйĕнче хăйсен йĕрне хăварнă хурăнташсем ĕмĕрлĕхех канăç  тупнă. Пирĕнтен чылайăшĕ хăйсен ял историне япăх пĕлнине йышăнмалла. Нумайăшĕ хăйсен аслашшĕ-кукашшĕ, асламăш-кукамăш хăш çулсенче пурăнни