Общество

Кашни çыншăн чи пысăк телей — «çĕнĕ кайăка» алла илесси, аттепе анне ятне илтесси. 2023 çула Чăваш Республикинче Телейлĕ ачалăх çулталăкĕ тесе пĕлтернĕ. Çĕршывăн пĕчĕк гражданинĕ çут тĕнчене килни — чăннипех те савăнăçлă самант. Çĕнĕ çул пуçланнăранпа Комсомольски муниципаллă округĕнче сакăр ача çуралнă. Кăçал çуралнă пĕрремĕш пепке вара — Вăрманхĕрри Чурачăк ялĕнче пурăнакан çамрăк мăшăрăн. Вăл тĕнчене килнине январĕн 6-мĕшĕнче регистрациленĕ, çемьери пĕрремĕш тĕпренчĕк валли ашшĕ-амăшĕ илемлĕ ят — Савелий — суйласа илнĕ. 2022 çулта пирĕн районта пурĕ 151 ача кун çути курнă. Иртнĕ çулта пирĕн тăрăхра 78 мăшăр пĕрлешнине регистрациленĕ. Кăçал çулталăк пуçланнăранпа виçĕ çемье чăмăртаннă. Уйрăлакансем те сахалах мар пулнă — 59 çемье арканнă. Çав шутран 57 мăшăр суд йышăнăвĕпе уйрăлнă

Ялти медицина ĕçченĕ яланах хисеплĕ çын шутланнă. Шурă халатлă ĕçчен кирек хăçан та пулăшасса пурте шанса тăраççĕ. Эмелпе çеç мар, ăшă сăмахпа та сиплекен фельдшер патне ял халăхĕ туртăнать, тав туса ырă сăмахсем калать. Шăпах çакăн пек ăшă кăмăллă фельдшер Нĕркеçри ФАП-ра вăй хурать. В.В.Карпова 40 çул ĕнтĕ ял çыннисен сывлăхне сыхлать. Вăл Нĕркеç тата Янкасси ялĕсенче пурăнакансемпе ĕçлет. Валентина Васильевна сăнаса тăракан ялсенче пурĕ 528 çын, çав шутра 83 ача. Ялта пурăнакансем ун çинчен яланах ăшшăн калаçаççĕ, тимлĕ те тăрăшуллă пулнăшăн тав тăваççĕ. Фельдшер ĕçĕ пĕрре те çăмăл мар. Валентина Васильевна чирлисене ФАП-ра йышăннисĕр пуçне килĕрен те çӳрет, ял халăхне эмелсемпе тивĕçтерет, кирлĕ чухне «васкавлă пулăшу» чĕнет. Хальхи демографи кăтартăвĕсем тăрăх, ялсенче аслă ӳсĕ

Этемлĕх аталанăвĕнче 90 çул кĕске самант анчах. Уйрăм çын пурнăçĕнче вара çак вăхăт пĕлтерĕшлĕ тапхăр:  ĕçĕ-хĕлĕ, çемье, халăх хушшинчи пурнăçĕ... Пурне те кĕскен каласа та пĕтереймĕн. Тăхăрвунă çулхи юбилей тулли кĕрекере тăвансемпе, тус-йышпа, кӳршĕ-аршăпа пуçтарăнмалли сăлтав çеç мар, иртнине аса илмелли, пĕтĕмлетӳсем тумалли вăхăт та. Çĕнĕ Мăрат ялĕнче пурăнакан Ольга Ильинична Басникован вара аса илмелли, каласа памалли нумай. Вăл хăйĕн пĕтĕм ĕмĕрне ĕçре ирттернĕ. Мăшăрĕпе çурт-йĕр те çавăрнă, йывăç та лартса ӳстернĕ, ача-пăча çуратса çитĕнтернĕ, ĕмĕр тăшшĕпех ял хушшинче те, районта та хисепре пулнă. Ольга Ильинична пирки эпĕ ăнсăртран сăмах пуçламарăм. Çак кунсенче вăл 90 çулхи юбилейне паллă тăвать. Нумаях пулмасть Басниковсем патне кĕрсе тухма тӳр килчĕ те, аслă ăрури çынпа

Хирти Сĕнтĕр ял тăрăхĕнче пурăнакансем Украинăри ятарлă çар операцине хутшăнакансене сахал мар пулăшу кӳчĕç, паянхи кун та вĕсем ку енĕпе тĕллевлĕ тăрăшаççĕ. Çак кунсенче çеç ял çыннисем салтаксем патне ăшă тумтир, утиялсем ăсатрĕç. Унпа пĕрлех,  чи курăмлă ĕç вăл — ку тăрăхри ялсенче пурăнакансем 1,5 кун хушшинче Чăваш Енрен кайнă салтаксем валли каçхине куракан прицелсем валли укçа-тенкĕ пуçтарчĕç. Кĕске вăхăтра пухнă 50 пин тенкĕпе 2 прицел туянма май килнĕ. Вĕсен ырă ĕçĕ малалла та тăсăлать, кунта пурăнакансем кашни кунах ятарлă фонда тӳпе хывса укçа-тенкĕ пуçтараççĕ.

Ял хуçалăх предприятийĕсенче выльăх-чĕрлĕх фермисенчи ĕçсене мĕн май килнĕ таран çăмăллатма тăрăшаççĕ. Витесене юсаса хăтлăх кĕртеççĕ, апат валеçессине, сĕт сăвассине тата ытти енĕпе те ĕçсене ансатлатма майсем шыраççĕ. Апла пулин те ферма фермах, унта ĕçлеме паянхи кун та çăмăлах мар. Яваплăхĕ те пысăк, ир-ирех тăрса выльăхсем патне çитмелле... Чи кирли — выльăх-чĕрлĕхе юратни. Асанкасси сĕт-çу ферминче тăрăшакан Наталия Белова 30 çул хушшинче темĕнле лару-тăрура та пулса курнă, йывăрлăхсене парăнтарма хăнăхнă та, доярка ĕçĕ пирки ӳпкелешсе калаçмасть. Вăл юлашки çулсенче тăтăшах çулталăк пĕтĕмлетĕвĕсемпе кашни ĕнерен сĕт сăвас енĕпе районта малти вырăнсене йышăнать. Фермăна пырсан унпа сăмах пуçартăм та, Наталия Александровна хапăлласах «Асаново» ял хуçалăх кооперативĕн ферминчи ĕçс

Кăçал Паллă ентешсен çулталăкĕ пулчĕ. Çавăнпа та район администрацийĕн архив служби ку енĕпе чылай ĕç туса ирттерчĕ. Тĕрлĕ сферăра ырă ĕçсем туса палăрнă ентешсем çинчен калакан документсене шыраса тупас, вĕсене халăх патне çитерсе паллашма май парас тесе тăрăшрăмăр. Хамăр районта çуралса ӳснĕ çынсем те хăйсене кун çути парнеленĕ тăрăхра пурăнакансем пирки документсем пуçтарчĕç. Вĕсене пĕлсе вырнаçтарса кĕнекесем кăларма пултарчĕç. Акă, декабрь уйăхĕнче Хирти Сĕнтĕр ял тăрăхĕнче А.А.Поляковăпа П.Ф. Яковлев хатĕрлесе кăларнă «Степное Яниково (История деревни)» кĕнекен презентацийĕ иртрĕ. Унта халăх йышлăн пуçтарăнчĕ. Кĕнекене сӳтсе явса хаклама Хирти Сĕнтĕр ял тăрăхĕн пуçлăхĕ Г.Е.Ефремов, Чăваш халăх академикĕ, çыравçă, фольклорист Эдисон Патмар, авторсен юлташĕсемпе çывăх çыннисем, рай