Культура

Афган вăрçи çинчен малтанхи вăхăтра нимех те каламан, хаçатсем те çырса кăтартман. Салтаксем ашшĕ-амăшĕсене, тăванĕсене хăйсем служба ирттернĕ вырăн пирки пĕр сăмах та шарламан. 1979 çулхи декабрĕн 25-мĕшĕнче çак хăрушă вăрçă пуçланнă, совет салтакĕсем кăнтăрти çĕршыва пĕрремĕш утăмсем тунă. Вунă çула яхăн тăсăлнă вăрçăра 15 пин ытла çамрăк совет салтакĕ пуçĕсене хунă, нумайăшĕ сусăрланса килĕсене таврăннă. 1989 çулхи февралĕн 15-мĕшĕнче пирĕн çарсене Афганистанран илсе тухнă. Çак кун çĕршыв çыннисемшĕн чăннипех те пысăк уяв пулса тăчĕ. 40-мĕш арми командующийĕ Борис Громов хăйĕн аса илĕвĕнче çапла çырса хăварнă: "Çак вăрçă никама та кирлĕ марччĕ. Вăл пирĕн çĕршыва нимĕн те памарĕ, çемьесене инкек илсе çитерчĕ, питĕ нумай çын пурнăçĕ татăлчĕ". Пирĕн халăх паттăр совет салтакĕсене, прися

Раççей Президенчĕ Владимир Путин 2012 çулхи утă уйăхĕн 28-мĕшĕнче алă пуснă хушупа килĕшÿллĕн 2019 çулта Шупашкара йĕркелесе янăранпа 550 çул, 2020 çулта Чăваш автономи облаçне туса хунăранпа 100 çул çитнине уявлăпăр. Çавна май уявсене хатĕрленсе ирттерсе ярас тĕлĕшпе ĕçлекен йĕркелÿ комитечĕ туса хунă. Унăн председателĕ — Раççей культура министрĕ Владимир Мединский. Владимир Ростиславович февралĕн 8-мĕшĕнче Шупашкара килсе çитнĕ. Ĕçлĕ çулçÿревĕн тĕллевĕ — уявсене мĕнле ха-тĕрленнине хак парасси, пĕлтерĕшлĕ çак пулăмсен витĕмĕпе хулара çĕкленекен çĕнĕ объектсене çитсе курасси, туса çитермелли ĕçсене палăртасси. Владимир Мединский Чăваш Республикин Пуçлăхĕпе Михаил Игнатьевпа ĕçлĕ калаçу ирттернĕ хыççăн Правительство çуртĕнче Республика тĕп хулине йĕркелесе янăранпа 550 çул тата Чăваш ав

Кĕнеке — пĕлÿ çăлкуçĕ, теççĕ. Çак çăлкуç нихăçан та ан иксĕлтĕр, пĕчĕк çăлкуçран пысăк юханшыва çаврăнтăр тесен библиотекăсен пуян пулмалла. Шăпах вĕсенче кĕнекесен хăйне евĕр тĕнчипе паллашма пулать-çке-ха. Февралĕн 14-мĕшĕнче Пĕтĕм тĕнчери кĕнеке парнелемелли куна паллă тăваççĕ. Çак куна хирĕç пирĕн районти библиотекăсемпе шкулсем те çĕнĕ кĕнекесемпе пуянланчĕç. Гуманитари ăслăлăхĕсен Чăваш патшалăх институчĕн директорĕ, ЧР Патшалăх Канашĕн депутачĕ П.С.Краснов, К.В.Иванов ячĕллĕ историпе культурологи тĕпчевĕсен фончĕн директорĕ, истори ăслăлăхĕсен докторĕ В.П.Иванов тата асăннă фондăн директорĕн çумĕ, культурологи кандидачĕ В.Н.Алмантай районти библиотекăсене чăваш истори-йĕпе çыхăннă кĕнекесем парнелерĕç. Вĕсен шутĕнче паллă историк, профессор, В.В.Николаев академик çырнă кĕнекесем чы

Спорт сывлăха çирĕплетет, ÿт-пĕве тĕреклетет. Çакна аслисем çеç мар, ачасем те лайăх пĕлеççĕ. Ахальтен мар районта спортпа туслисен йышĕ çулсерен ÿсет. Паянхи кун нумай çын "Эпир сывă пурнăç йĕркишĕн" девизпа пурăнать. Районти "Кĕтне" физкультурăпа спорт комплекснех илер. Кунта пурин валли те сывлăха çирĕплетме вырăн çителĕклĕ. Ачасем кăмăла каякан секцисене çÿреççĕ. Вĕсенчен чи йышли — Мария Долгова тренер ертсе пыракан фитнес-аэробика секцийĕ. Хĕрачасемпе пуян опытлă тренер занятисем ирттерет. Мария Долгова воспитанникĕсене районта çеç мар, республикăра, унăн тулашĕнче те лайăх пĕлеççĕ. Вĕсем вун-вун фестивале, ăмăртăва хутшăнса район чысне çÿллĕ шая çĕклеме пултарнă. Акă, февралĕн 2—3-мĕшĕсенче Шупашкар хулинчи Маунтинбайк центрĕнче йĕркеленĕ ăмăртусенче хĕрсем тĕрлĕ дисциплинăра хăйсен

Февралĕн 2-мĕшĕнче Чăваш патшалăх вырăс драма театрĕнче редакторсем, журналистсем, хаçат-журнал, кĕнеке кăларакансем, полиграфистсем професси уявне паллă турăмăр. Чăваш Республикин Пуçлăхĕ Михаил Игнатьев МИХсенче тăрăшакансене яваплăха туйса тивĕçлĕ ĕçленĕшĕн тав турĕ, пичет ĕçченĕсен халăхшăн пархатарлă пулнине асăнчĕ. Хисепе тивĕçнисене патшалăх наградисене парса хавхалантарчĕ. Михаил Игнатьев: "Юлашки вăхăтра сахал мар тĕрлĕ информаци каналĕсем вăй илсе пыраççĕ. Профессионалсем хăйсен пĕлтерĕшне çухатманни куçкĕретех, çынсем кулленех тухса тăракан хаçат-журналсене юратни никамшăн та вăрттăнлăх мар. Пресса кирек хăш вăхăтра та общество шухăшлавне йĕркелемелли чи пĕлтерĕшлĕ инструментсенчен пĕри пулнă. Хальхи ĕмĕрте, информатизаци çыннăн пурнăç тивĕçтерĕвĕн пĕтĕм сферине питĕ пысăк хă

Район 80 çул тултарнине халалланă смотр-конкурссем ял поселенийĕсенче малалла пыраççĕ. Çак кунсенче çакăн пек концерт Урмаел ял тăрăхĕнче иртрĕ. Ăна "Пирĕн парне — пирĕн халăхăн наци пуянлăхĕ" тĕп шухăшпа йĕркеленĕ. Концерт пуçланиччен Урмаел ял поселенийĕн пуçлăхĕ Минзаит Зайнуллин ял тăрăхĕнче пĕлтĕр туса ирттернĕ ĕçсемпе паллаштарчĕ, социаллă сферăра, ял хуçалăхĕнче пулнă улшăнусем çинчен каласа пачĕ. Малалла вара сцена çине пултарулăх коллективĕсем тухрĕç. Чăнах та ĕнтĕ, тутар халăхĕн юрри-ташши питĕ янăравлă, хăйне евĕрлĕхпе уйрăлса тăрать. Сцена çине "Мишар", "Тамчы" ансамбльсем тухсан кашнинех ташша тухас кăмăл çуралчĕ пулĕ. Çавăн пекех Урмаел, Тукай Мишер вăтам шкулĕсен коллективĕсем, шкул ачисемпе ача садне çÿрекенсем, Ильдус Шайдуллин тата Ильнар Хисамов солистсем хăйсен пултар

Чăваш литературин классикĕн Константин Ивановăн "Нарспи" поэмине тĕнчипе пĕлеççĕ. Нарспипе Сетнерĕн юрату историне ĕмĕр каялла çырнă пулсан та, вăл паян кун та вулакансен чĕрисене тыткăнлать. 20-мĕш ĕмĕрĕн 50-мĕш çулĕсенче поэма пушкăрт, тутар, удмурт, мордва, ирçе, якут чĕлхисемпе янăрама пуçланă. Ăна çавăн пекех украин, венгр, азербайджан, таджик, турккă тата ытти чĕлхесем çине куçарнă. Поэмăн хăш-пĕр пайĕсене акăлчан чĕлхипе те пичетленĕ пулнă. Чăваш кĕнеке издательстви чи пĕрремĕш хут "Нарспи" поэмăна акăлчанла пичетлесе кăларнă. Ăна Эдинбург университечĕн хисеплĕ профессорĕ, Шотландири поэтсен ассоциацийĕн председателĕ Питер Франс куçарнă. Шăпах вăл куçарнипе темиçе çул каялла чăваш поэчĕн Геннадий Айхин сăввисем акăлчанла янăранă пулнă. К. Ивановăн поэмине куçарнă ĕçре Питер Франса

Тăван çĕр, çуралса ÿснĕ вырăн кирек камшăн та паха вăл. Унăн сăн-сăпачĕ епле пуласси вара чылай чух хамăртан та нумай килет. Апла пулин те пĕлтерĕшлĕ объектсене патшалăх пулăшăвĕсĕр хута яма май килместех. Ялсен сăн-сăпатне çĕнетес, унта пурăнакансен пурнăçне çăмăллатас тата вĕсене канма условисем çителĕклĕ туса парас тĕллевпе республикăра тĕрлĕ проект пурнăçланать. Юлашки çулсенче пирĕн районта çĕнĕ ФАПсем хута кайрĕç, нумай ачаллă çемьесене тата тăлăх ачасене хваттер уççисем парса хавхалантарчĕç, ача сачĕ уçăлчĕ, тепри çитес çул хута кайĕ. Чăннипех те пысăк ĕç пурнăçланать. Декабрĕн 25-мĕшĕнче, Çĕнĕ çул умĕн, районта пĕлтерĕшлĕ тепĕр культура объекчĕ ял çыннисемшĕн алăкĕсене уçрĕ. Хырай Ĕнел ялĕнче илемлĕ те капмар культура çуртне хĕрлĕ хăю касса уçрĕç. Ял çыннисем çак саманта чылайран

2019 çул алăкран шаккать. Уяв сĕмĕ таврана тахçанах кĕнĕ ĕнтĕ. Юртан ăсталанă кÿлепесем те чи асамлă уяв çывхарса килнине систереççĕ. Ачасем çеç мар, аслă ÿсĕмрисем те çак ĕçе хаваспах хутшăнаççĕ. Вĕсем тăрăшнипе Çĕнĕ çул умĕн ялсенчи культура çурчĕсем те, кил-çурт умĕсем те юмах тĕнчине çаврăнаççĕ. Çитес çул палли Сарă Сысна пулнине шута илсе чылайăшĕ çак чĕрчун кÿлепине ăсталанă. Тăманлă Выçли ялĕнче пурăнакан Киргизовсем те тахçанах, юр ларсассăнах, уява хатĕрленме тытăннă. Çурт умĕнче чăн малтан капăр чăрăш хăй вырăнне тупнă. Пысăк чăрăш çине пăхсассăн ăна вăрмантан касса килнĕ пекех туйăнать, вăл хитре те илемлĕ. Зинаида Васильевна пĕлтернĕ тăрăх вара, пысăк чăрăш лартма вĕсем йывăç лăссисене çеç вăрмантан касса килеççĕ. Лăсăсене ятарлă юпа çине çыхса хураççĕ те илемлĕ чăрăш тăваççĕ.

Çĕнĕ çул çывхарнă май районти чылай вырăн, çуртсем, парксем капăрланчĕç. Район центрĕ епле илемленсе çуталчĕ. Симĕс чăрăш хăйĕн капăр тумĕпе илĕртет. Организацисемпе предприятисен çурчĕсем хĕрлĕ, сарă, кăвак çутăсемпе ялкăшаççĕ. Кăçал район центрĕ татах та хитререх пек. "Çĕр тата çынсем" халăх музейĕ инçетрен илемлĕн курăнать. Комсомольски 1-мĕш вăтам шкулĕн, район администрацийĕн çурчĕсем нихăçанхинчен те капăртарах. Тĕмсенчен ăсталанă кÿлепесемпе йывăçсем те тĕрлĕ çутăсемпе ялкăшаççĕ. Сăн ÿкерĕнмешкĕн тематикăллă баннерсем те пур. Уйрăм çуртсенче пурăнакансем те Çĕнĕ çула чăтăмсăррăн кĕтни сисĕнет. Урамсенче уçăлса çÿренĕ май пĕр çурт тепринчен хитререх пек курăнать. Йĕри-тавра илемлĕ пулнăран Çĕнĕ çул çывхарни сисĕнет. Тата 10 кун анчах юлчĕ. Ялсенче те илемлĕ вырăнсем сахал мар пулĕ.